Wat gebeurt er met ons nadat wij overlijden?
Frisse Kater B.V. | 10+ Jaar Ervaring | 085 06 08 777
De meeste mensen willen er niet aan denken, maar toch fascineert het iedereen: wat gebeurt er met ons lichaam na de dood? Het is niet fijn om te horen, maar meestal worden we opgegeten. We zijn eigenlijk een grote zak met voedingsstoffen – met andere woorden, voedsel; en veel organismen zijn dol op ons. Onze lichamen ondersteunen een heel ecosysteem. Tijdens ons leven dragen we een groot aantal microben op en in ons, de meeste hiervan zijn nuttig doordat zij ons helpen ziekten af te weren, voedsel te verteren, enzovoorts. Zodra we sterven, beginnen zij echter ons lichaam af te breken.
Insecten
Wanneer we overlijden, zullen onze lichamen ontbinden en worden gekoloniseerd door aasetende insecten. Deze insecten breken ons lichaam volledig af, zodat wij weer één worden met de aarde. Omdat insecten zich in een voorspelbaar tempo ontwikkelen, en het lichaam in een vooraf bepaalde volgorde koloniseren, kunnen zij worden gebruikt om de tijd van overlijden te achterhalen. Insecten kunnen ons ook leren of een lichaam is verplaatst of verstoord, of het verwondingen heeft opgelopen of vergiftigd is. Ze kunnen zelfs gebruikt worden om een slachtoffer te identificeren als er geen lichaam wordt gevonden.
Er zijn enorme aantallen insecten in de wereld. Er wordt geschat dat er ongeveer 1,4 miljard insecten per persoon op de wereld zijn. De meeste hiervan, circa 99%, hebben geen directe interactie met mensen. Van de 1% die dit wel doen, heeft waarschijnlijk minder dan 0,1% een negatief effect op ons. Toch worden insecten door de meeste mensen als smerig, irritant en zelfs gevaarlijk beschouwd.
In werkelijkheid zijn insecten buitengewoon nuttig, en zouden wij zonder hen waarschijnlijk niet kunnen bestaan. Er is in dit artikel geen ruimte om op alle nuttige aspecten van insecten in te gaan. We houden het daarom bij één aspect: de rol die insecten spelen bij het verteren van een stoffelijk overschot.
Ontbinding, insecten en dode lichamen
Enzymen en microbiële activiteit zorgen ervoor dat direct na overlijden een lichaam begint met afbreken. Deze autolyse en verrotting zorgen voor de afgifte van veel vluchtige organische stoffen (VOS), die in sterkte en variëteit veranderen naarmate het lichaam verder ontbindt.
De eiwitten, vetten en koolhydraten van het lichaam worden afgebroken door verschillende biochemische processen. Eiwitten worden afgebroken door proteolyse. Beginnend met neuronale en epitheelweefsels zoals die in het maagdarmkanaal, en vervolgens andere weefsels zoals spieren, collageen en epidermis. Deze weefsels worden afgebroken tot peptonen, aminozuren, polypeptiden en proteosen, en vervolgens verder tot verbindingen die zwavel, stikstof en fosfor bevatten.
Het meeste vetweefsel bestaat uit lipiden, die voornamelijk triglyceriden zijn. Triglyceriden worden afgebroken tot glycerine en vrije vetzuren door verzeping, en andere lipiden worden door hydrolyse afgebroken tot vetzuren, die vervolgens verder worden afgebroken tot verzadigde en onverzadigde vetzuren. In vochtige, anaërobe omstandigheden kan vetweefsel afbreken tot adipocire, een pasta- of krijtachtige substantie die tientallen jaren of langer bewaard kan blijven.
Complexe polysachariden of koolhydraten worden afgebroken tot eenvoudige suikers door de werking van micro-organismen en uiteindelijk tot water en kooldioxide. Dit proces kan ook alcohol produceren, wat problemen kan veroorzaken bij het nemen van monsters uit een lichaam om het alcoholgebruik voor overlijden te bepalen. Al deze processen worden sterk beïnvloed door bacteriële activiteit, vochtigheid en temperatuur.
Aasetende insecten worden aangetrokken door deze afbraakproducten. Bromvliegen, die grote, zoemende, blauwgroene metaalachtige vliegen die je normaal rond je afvalbak en BBQ ziet vliegen, worden als eerste aangetrokken door de vrijgekomen vluchtige organische stoffen en kunnen een dood lichaam op aanzienlijke afstand detecteren. Eenmaal dichterbij vinden ze het lichaam op visuele wijze.
Bromvliegen komen vooral op een lichaam af om eieren te kunnen leggen. Ze kunnen binnen enkele minuten, of zelfs seconden arriveren bij de juiste omstandigheden. De eieren worden meestal in wonden of openingen van het lichaam, zoals de neus of mond, gelegd en komen binnen minder dan 24 uur uit. De maden die uit de eieren komen voeden zich vervolgens aan het lichaam.
Het gebruik van maden om de tijd van overlijden in te schatten
Insecten zijn koudbloedig. Dit betekent dat hun activiteit en ontwikkelingssnelheid afhankelijk zal zijn van de omgevingstemperatuur. Naarmate de temperatuur stijgt, ontwikkelen ze zich sneller en vice versa. Dit is een lineaire relatie, en daarom een die voorspelbaar is.
Eieren komen uit als larven gedurende de eerste fase (maden); vervolgens voeden zij zich en vervellen, waarna zij de tweede en derde fase betreden. Tijdens de derde fase zijn het vaak grote maden massa’s. Na enkele dagen voeden, verlaten de larven hun voedselbron en gaan op zoek naar een veilige, droge plek om te verpoppen. Ze vormen een harde poppenhuls, net zoals een rups een cocon vormt, waarin zij zich omvormen tot een volwassen vlieg.
Omdat dit gehele proces in een voorspelbaar tempo gebeurt, kunnen forensisch entomologen de tijd van overlijden redelijk correct inschatten gebaseerd op de aanwezige insecten. Het inschatten gebeurt door te kijken naar de minimale leeftijd van de aanwezige insecten.
Er kan bijvoorbeeld gesteld worden dat de meest volwassen insecten op de plek van overlijden 7 dagen oud zijn, wat betekent dat de insecten zich al minimaal 7 dagen op het lichaam bevinden. Het is hierdoor vast te stellen dat de persoon al minstens 7 dagen geleden is overleden. De tijdsduur kan natuurlijk altijd hoger zijn, maar nooit lager, waardoor het bijvoorbeeld als bewijs gebruikt kan worden in de rechtbank. Dergelijke tijdsindicaties kunnen een alibi maken of breken, en onderzoekers voorzien van een tijdlijn die nuttig kan zijn voor bijvoorbeeld een moordonderzoek.
Insectenopvolging gebruiken om de tijd sinds overlijden te schatten
Een lichaam in ontbinding ondersteunt een snel veranderend ecosysteem. Naarmate het lichaam verder ontbindt, zorgt microbiële activiteit ervoor dat het lichaam verschillende fysieke, biologische en chemische veranderingen ondergaat. Gedurende dit proces verandert de chemische samenstelling van het lichaam, van vers tot verrot en uiteindelijk uitgedroogd weefsel. Tijdens deze veranderingen worden er ook verschillende vluchtige organische stoffen uitgestoten. Diverse soorten insecten worden aangetrokken door de vluchtige organische stoffen en het aanwezige weefsel.
Sommige insecten, zoals bromvliegen, hebben monddelen en spijsverteringsenzymen waardoor zijn zich kunnen voeden met vers en licht verrot weefsel, maar niet met uitgedroogd weefsel. Andere insecten zijn weer gespecialiseerd in het voeden aan meer uitgedroogd weefsel.
Iedere fase van ontbinding trekt een andere groep organismen aan. De volgorde waarin deze insecten verschijnen is bekend en voorspelbaar. En, kan hierdoor dus gebruikt worden om de tijd van overlijden in te schatten.
Wat kunnen insecten ons nog meer vertellen over een overlijden?
Forensisch entomologen kunnen niet alleen helpen bij het inschatten van de tijd van overlijden. Insecten kunnen ons namelijk ook andere zaken vertellen zoals:
Is het lichaam na overlijden verplaatst?
De meeste insecten hebben zeer specifieke habitatvoorkeuren. Sommige insecten zijn bijvoorbeeld synantropisch, wat inhoudt dat ze geëvolueerd zijn om dicht bij menselijke bewoning te leven. Sommige soorten bromvliegen geven de voorkeur aan menselijk afval, terwijl andere soorten in landelijke gebieden eerder op zoek gaan naar gestorven dieren. Door onderzoek weten wij dat sommige soorten bromvliegen veel vaker in stedelijke omgevingen voorkomen, terwijl anderen weer vaker in landelijke omgevingen worden aangetroffen.
Als een lichaam in een landelijk gebied wordt gevonden, maar met de aanwezigheid van insecten die eerder in stedelijke gebieden voorkomen, kan dit suggereren dat het lichaam is verplaatst vanuit een stedelijk gebied. Dit kan weer helpen bij het bepalen van de doodsoorzaak (moord, zelfmoord, natuurlijke dood of ongeluk) en waar het lichaam mogelijk oorspronkelijk heeft gelegen.
Is het lichaam na overlijden verstoord?
Als een moordenaar terugkeert naar het lichaam om mogelijk bewijs te verwijderen en hierbij het lichaam verstoort, kunnen insecten helpen bij het aangeven van de tijd van deze verstoring. Als een lichaam bijvoorbeeld is gekoloniseerd door insecten, vervolgens diep is begraven, hierna is blootgesteld en opnieuw begraven, zullen er twee verschillende kolonisatietijden zijn.
Zijn er wondplekken aanwezig?
Wondplekken zijn mogelijk niet meer zichtbaar door ontbinding op het moment dat het lichaam wordt gevonden. Vooral als de wonden geen invloed hadden op de harde weefsels. Omdat zeer jonge bromvlieglarven geen droge huid van volwassenen kunnen doorboren, legt het vrouwtje meestal haar eieren op plaatsen met vloeibaar eiwit, zoals openingen of wonden. Als er maden worden gevonden in een gebied zoals de handpalmen, kan dit wijzen op een wondplaats. Het is aan de forensisch patholoog om dit te bewijzen, echter kunnen de insecten wel de richting aanwijzen waar er gezocht moet worden.
Gebruikte het slachtoffer drugs of werd het slachtoffer vergiftigd?
Als een lichaam is ontbonden, is het misschien niet meer mogelijk om traditionele toxicologische analyses uit te voeren op het afgebroken weefsel. De maden zijn echter nog in leven en dus ‘vers’, en hopen toxines op die weer kunnen worden gebruikt als alternatieve toxicologische monsters.
Kunnen insecten worden gebruikt om het slachtoffer te identificeren?
Zaken waarbij het lichaam niet kan worden gevonden, zijn vanzelfsprekend erg moeilijk om op te lossen. Wanneer bromvliegen zich echter voeden, behouden ze voedsel in een voedselopslag orgaan, de krop, dat langzaam wordt gebruikt tijdens de voor-popfase wanneer de made op zoek is naar een geschikte plaats om te verpoppen. Deze krop zit vol met weefsel en dus het DNA van de gastheer of het slachtoffer, wat kan worden gebruikt om aan te tonen dat de maden zich op een specifiek persoon hebben gevoed, zelfs zonder het lichaam te vinden.
(Like ons op Facebook en deel s.v.p. dit artikel via social media zodat je anderen hiermee kunt informeren.)
Over Frisse Kater B.V.
FRISSE KATER is opgericht in september 2014 en gespecialiseerd in het reinigen van extreme & uitzonderlijke situaties. Wij opereren landelijk en zijn 24/7, 365 dagen per jaar inzetbaar. De resultaten van ons werk zijn meer dan indrukwekkend. In tegenstelling tot andere reinigingsbedrijven houden wij ons (bijna) uitsluitend bezig met de reiniging van extreme & uitzonderlijke situaties. Hierin zijn wij beslist uniek in Nederland. Door deze specialisatie kunnen wij onze klanten compleet ontzorgen, en de persoonlijke aandacht geven die zij verdienen. Onze dienstverlening is altijd persoonlijk, met een ongeëvenaarde standaard van kwaliteit en service.