De schoonmaak na overlijden is uw eigen verantwoordelijkheid
Frisse Kater B.V. | 10+ Jaar Ervaring | 085 06 08 777
Het gebrek aan (duidelijk) beleid voor het schoonmaken van overlijdenslocaties in Nederland is een volksgezondheidsprobleem en draagt tevens bij aan het verergeren van sociale ongelijkheden. Nabestaanden en slachtoffers zijn, ondanks beloften van de overheid, nog steeds verantwoordelijk voor het opruimen van menselijke resten, waaronder bloed, hersenweefsel en lichaamsweefsel, achtergelaten na een moord, geweldsdelict, zelfdoding of onopgemerkt overlijden.
Door het gebrek aan beleid worden nabestaanden in een toestand van traumatische schok, geacht zelfstandig initiatief te nemen en 1) op zoek te gaan naar een geschikte dienstverlener en 2) te betalen voor het opruimen van de overlijdenslocatie. Zowel het zoeken naar als betalen voor vormen een belemmering voor mensen en leidt er (vaak) toe dat nabestaanden de locatie zelf opruimen.
Als gevolg van het overlijden ervaren nabestaanden trauma dat hun fysieke, psychologische, sociale en economische welzijn beïnvloedt. De extra verantwoordelijkheid om de resten van hun dierbaren op te ruimen, verergert het trauma en stelt nabestaanden bloot aan aanzienlijke en potentieel fatale gezondheidsrisico’s door het hanteren van gevaarlijke verontreinigingen.
Nabestaanden ervaren systemische barrières wanneer ze worden belast met het coördineren van het opruimen van een overlijdenslocatie zoals hoge kosten en het gebrek aan publieke vergoedingen. Simpel gezegd: als je niet voldoende financiële middelen hebt, moet je zelf op handen en knieën het bloed van de vloer schrobben.
In het huidige systeem wordt van nabestaanden en slachtoffers niet verwacht dat zij bijvoorbeeld betalen voor de aanwezigheid van politie, de kosten die samenhangen met criminele onderzoeken of het onderzoek van de lijkschouwer. De Nederlandse (semi)overheid kan verdere traumatisering van nabestaanden en slachtoffers verminderen door programma’s en oplossingen te financieren die het schoonmaken na traumatische incidenten op zich nemen en hiermee mensen helpen om deze onnodige trauma’s, financiële lasten en gezondheidsrisico’s te vermijden.
Wat gebeurt er momenteel op een overlijdenslocatie?
Na een overlijden komen de politie en andere hulpverleners ter plaatse om het gebied veilig te stellen. Politiemedewerkers documenteren de overlijdenslocatie en verzamelen bewijsmateriaal.
Na afronding van het politieonderzoek wordt de ruimte verlaten. Gevaarlijke verontreinigingen zoals bloed, lichaamsvloeistoffen, en andere mogelijk besmettelijke stoffen worden achtergelaten.
Afhankelijk van waar het overlijden heeft plaatsgevonden valt de verantwoordelijkheid voor het opruimen hiervan op de nabestaanden, huisgenoten, verhuurder, beheerder van het pand of de gemeente.
Gezondheidsrisico’s
Het opruimen van bloed en andere lichaamsvloeistoffen brengt ernstige en mogelijk fatale gezondheidsrisico’s met zich mee, waaronder het oplopen van virussen zoals Hepatitis B en C en andere door bloed overgedragen ziekteverwekkers. Het gebruik van inadequate persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) en de toepassing van onjuiste opruimtechnieken brengt een hoog risico op ernstige gezondheidsgevolgen met zich mee.
Als professionele dienstverlener hanteren wij strikte voorschriften voor werknemers die worden blootgesteld aan door bloed overgedragen ziekteverwekkers en andere mogelijk besmettelijke materialen. Deze voorschriften omvatten uitgebreide training, vaccinaties, PBM’s en andere geschikte apparatuur.
Na het schoonmaken van duizenden locaties, kunnen wij met zekerheid stellen dat het zeer onwaarschijnlijk is dat nabestaanden zichzelf adequaat kunnen beschermen en alle biologische verontreinigingen volledig kunnen verwijderen tijdens de schoonmaakwerkzaamheden. Dit zou niet alleen extensief onderzoek vereisen, maar ook de aanschaf van dure professionele materialen en apparatuur.
Non-professionals die overlijdenslocaties opruimen dumpen medisch afval tevens ook bij het reguliere afval, waardoor niet alleen zijzelf en andere bewoners gevaar lopen, maar ook vuilnisophalers en andere mensen die in contact komen met het afval.
Trauma en geestelijke gezondheidsproblemen
Na het traumatisch overlijden van een familielid of dierbare lopen overlevenden vaak een breed scala aan biopsychosociale schade op. Zo hebben nabestaanden meer dan drie keer zoveel kans om posttraumatische stressstoornis (PTSS) te ontwikkelen dan de algemene bevolking, en lopen ze risico op gecompliceerde rouw, depressie, angststoornissen, middelenmisbruik en andere stoornissen. Het is bekend dat het beleven van meerdere traumatische gebeurtenissen ertoe leidt dat de symptomen die mensen ervaren verergert en het genezingsproces verder compliceert.
Hoewel er geen onderzoek is gedaan naar de extra psychologische schade voor slachtoffers en overlevenden die een traumatische locatie hebben opgeruimd, zijn er wel voldoende anekdotes waarin de traumatische gevolgen duidelijk worden omschreven.
Er is wel uitgebreid onderzoek gedaan naar de negatieve effecten van het omgaan met traumatische scènes op professionals. Forensisch onderzoekers, medische onderzoekers en lijkschouwers hebben aanzienlijke niveaus van trauma, angst, depressie, PTSS en andere traumatische stoornissen, die allemaal toenemen naarmate het contact met de familie en dierbaren van de overledene toeneemt.
Deze negatieve psychologische effecten zijn ook duidelijk merkbaar in ons eigen werk. Veel van de schoonmaaktechnici die overlijdenslocaties opruimen houden het niet meer dan een paar jaar vol. Dit is verder bewijs dat de traumatische impact van het opruimen van overlijdenslocaties extra schade toebrengt aan slachtoffers en overlevenden.
Financiële lasten voor de maatschappij
De financiële last voor nabestaanden en slachtoffers met betrekking tot het opruimen na traumatische incidenten moet niet worden onderschat. De kosten van het genezen van trauma en bijkomende geestelijke stoornissen brengt een financiële belasting met zich mee na het opruimen van traumalocaties, vanwege dure behandelingen en complexere gezondheidsproblemen in het algemeen.
Indirecte kosten zoals vervoer, kinderopvang en medicijnen vergroten de financiële last, versterkt door het verlies van inkomsten, omdat veel slachtoffers en overlevenden moeite hebben om hun werk te behouden.
Trauma-gerelateerde stress en stoornissen veroorzaken maatschappelijke en economische kosten door de verhoogde behoefte aan sociale diensten, evenals productiviteitsverliezen wanneer mensen niet kunnen werken.
De economische kosten van PTSS alleen al zijn enorm, met een verminderde werkcapaciteit die wordt geschat op 3,6 dagen per maand per persoon met PTSS. Het jaarlijkse productiviteitsverlies door PTSS wordt in Nederland geschat op meer dan 700 miljoen euro.
Belemmeringen voor het verkrijgen van professionele reiniging
Ondanks het bestaan van professionele bedrijven die gespecialiseerd zijn in het schoonmaken van overlijdenslocaties en traumalocaties, weten veel mensen niet af van het bestaan van deze bedrijven.
Mensen voelen vaak een dringende noodzaak in de uren en dagen na het incident, en verkeren in een complete staat van traumatische shock. Mensen die dit soort acute trauma’s ervaren, kunnen neurologisch afgesloten zijn van delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor uitvoerende functies, werkgeheugen, planning en taal – welke allen benodigd zijn om professionele dienstverleners te onderzoeken en in te schakelen.
Inmiddels zijn wij als Frisse Kater BV al bijna 10 jaar bezig om bewustwording te creëren omtrent dit onderwerp onder andere door middel van vlogs, blogs, columns, boeken en documentaires. Dit heeft er inmiddels toe geleid dat veel politiemensen en uitvaartondernemers; nabestaanden en slachtoffers (onofficieel) tippen over ons bestaan.
Alhoewel wij blij zijn dat een gedeelte van de nabestaanden hiermee wordt geholpen, is het bij lange na niet voldoende. Er is namelijk nog steeds een grote groep nabestaanden en slachtoffers die – in een verhoogde staat van trauma – volledig zelfstandig alles zelf moeten uitzoeken en regelen, zoals het onderzoeken van de benodigde diensten, het benaderen van aanbieders voor offertes en het coördineren van de schoonmaakwerkzaamheden.
Particulieren willen haast nooit de woning betreden totdat de plek van overlijden is opgeruimd, of voelen vaak een gevoel van urgentie en dwang om fysieke herinneringen aan het overlijden te verwijderen. Als gevolg hiervan ruimen nabestaanden vaak de overlijdenslocatie zelf op.
Als nabestaanden en slachtoffers toch zover komen om professionele dienstverleners te onderzoeken en bellen om offertes te verzamelen, komen ze twee grote problemen tegen. Ten eerste komen zij in een wilde westen situatie terecht. Nabestaanden en slachtoffers hebben in de meeste gevallen geen enkel idee of het bedrijf dat zij contacteren daadwerkelijk goed werk kan leveren, of dat het compleet onervaren beunhazen zijn die snel geld willen verdienen.
Net als in de loodgieter- en slotenmakerwereld wordt er via Google geadverteerd om zo klanten te verkrijgen. Vervolgens wordt er werk van lage kwaliteit geleverd tegen exorbitante prijzen. Er moet direct afgerekend worden en de klant blijft achter met de gebakken peren.
Ten tweede is er het probleem dat nabestaanden gevraagd zal worden details van de locatie en de voorafgaande gebeurtenissen in levendige bewoordingen te beschrijven. Voordat een reinigingsbedrijf ter plaatse komt, zal het bedrijf logischerwijs vragen moeten stellen over de locatie en wat zich daar heeft afgespeeld. Deze vragen, die onder meer kunnen bestaan uit het beschrijven van de lichaamsresten op de locatie, de gebruikte wapens, en de omvang van de op te ruimen verontreinigingen, worden gebruikt om de kosten van de dienst te beoordelen.
Dit proces, waarbij overlevenden de gebeurtenissen moeten herbeleven en de locatie in detail moeten beschrijven, kan diep traumatiserend zijn en versterkt het gevoel van verlies. Soms moeten nabestaanden de locatie ook zelf bekijken voordat zij een bedrijf kunnen inschakelen.
Kosten uit eigen zak betalen
Private dienstverleners voor het opruimen en schoonmaken van overlijdenslocaties bieden getrainde schoonmaaktechnici aan met een breed scala aan gespecialiseerde middelen, materialen en apparatuur. Gezien het uit te voeren werk en de vereiste materialen is het niet vreemd dat er relatief hoge tarieven worden gerekend.
Gemiddeld starten de kosten voor het opruimen van een overlijdenslocatie vanaf ongeveer €1.000,- en kunnen oplopen tot enkele duizenden euro’s afhankelijk van de uit te voeren werkzaamheden. Deze kosten verergeren de financiële belasting die nabestaanden en slachtoffers ervaren na een overlijden of traumatisch incident, zoals het betalen van begrafeniskosten, medische rekeningen, vervoer en mogelijke verlies van inkomsten.
Verzekeraars
De ‘crime scene cleaning’ industrie, zoals het in Amerika wordt genoemd, is daar veel verder ontwikkeld dan in Nederland. In Amerika zijn verzekeraars dan ook de belangrijkste bron voor het betalen van de schoonmaakkosten na een overlijden of traumatisch incident. In Nederland zijn wij echter nog niet zo ver.
De enige methode waarop men zich voor dit soort gebeurtenissen kan verzekeren is door het afsluiten van een uitvaartverzekering. De schoonmaakkosten kunnen dan via de uitvaartverzekering worden betaald (indien de verzekerde is overleden). Echter blijft er dan wel minder geld over voor de uitvaart zelf. Het is hierdoor voor veel nabestaanden vaak geen geschikte optie.
Overheidsvergoeding
Momenteel zijn er geen gemakkelijk toegankelijk publieke opties beschikbaar om families en slachtoffers te ondersteunen. In enkele gevallen wordt er bijzondere bijstand aangevraagd, of na een moord, hulp via het noodhulpfonds.
In 2022 werd vanuit de overheid besloten dat er een eenduidige, landelijke werkwijze moest komen voor de schoonmaak na moord en andere traumatische overlijdens. Dit leidde in 2023 uiteindelijk tot een Europese aanbesteding vanuit de landelijke Politie. De aanbesteding werd gegund aan een schoonmaakbedrijf dat zich voornamelijk bezig houdt met de schoonmaak van kantoorpanden en dergelijke door buitenlandse uitzendkrachten en zich (haast uitsluitend) richt op aanbestedingstrajecten om nieuwe opdrachten binnen te halen.
Ook dit heeft, vanzelfsprekend, het probleem niet opgelost. Wij kunnen niet op de details van de aanbesteding zelf ingaan, maar het komt erop neer dat er sinds de aanbesteding weinig tot niks is veranderd. Politiemensen verwijzen net als voorheen nog steeds door naar onze firma, ondanks dat er nu ‘officieel’ een bedrijf is waar zij mee behoren samen te werken. Ook particulieren contacteren onze firma nog steeds veelvuldig zelf.
Aanbevelingen
De schoonmaak na overlijden kan in Nederland veel beter geregeld worden. Hieronder doen wij twee aanbevelingen die de overheid zouden kunnen helpen bij het bedenken van betere oplossingen voor het schoonmaken van overlijdenslocaties en traumalocaties, waardoor de last voor slachtoffers en nabestaanden aanzienlijk wordt verminderd.
Aanbeveling 1
Verplicht dat gemeentes en/of regionale of lokale politie-eenheden de logistieke en financiële verantwoordelijkheid op zich nemen voor het laten schoonmaken en opruimen van gevaarlijke, biologische verontreinigingen na een overlijden, zelfdoding, moord, geweldsdelict enzovoorts.
Deze aanbeveling zou de volgende problemen aanpakken:
- Voorkomt verdere geestelijke en lichamelijke gezondheidsrisico’s door het blootstellen van reeds getraumatiseerde personen aan traumalocaties.
- Ontneemt de logistieke en financiële last van het coördineren van schoonmaakdiensten na traumatische incidenten uit handen van nabestaanden en slachtoffers en legt deze verantwoordelijkheid bij betaalde professionals.
- Vermindert de tijd tussen het plaatsvinden van een traumatisch incident en het verwijderen van gevaarlijke verontreinigingen, waardoor gezondheidsrisico’s worden verminderd en eventuele omwonenden minder overlast ervaren.
Deze optie kan als volgt worden gerealiseerd:
Het uitzetten van een aanbesteding heeft overduidelijk niet gewerkt. De volgende stap zou daarom zijn om één private, hoogst gespecialiseerde firma aan te wijzen met een bewezen track record betreffende het schoonmaken en opruimen van traumalocaties. Momenteel zijn er geen firma’s actief in de Nederlandse markt die een hoger niveau van kennis, kunde of expertise bezitten dan Frisse Kater BV op het gebied van extreme & uitzonderlijke reiniging. De keuze voor ons zou dan ook logisch zijn. Ook werken wij al jarenlang met gestandardiseerde operationele procedures, een getraind team van professionals en een zorgvuldig geselecteerde en bewezen set aan materialen, chemicaliën en apparaten.
Politie, gemeentes, woningcorporaties en dergelijke zullen nog steeds altijd als eerste op locatie zijn. Nadat hun werkzaamheden / onderzoek is afgerond, wordt de opdracht uitgezet bij het geselecteerde bedrijf dat vervolgens de ruimte reinigt en weer veilig oplevert. Alle logistieke en financiële lasten worden op deze manier compleet uit handen genomen voor slachtoffers en nabestaanden.
Aanbeveling 2
Vergroot de toegankelijk van informatie over het opruimen en schoonmaken van traumalocaties door bronnen te bieden die mensen informeren en ondersteunen.
Momenteel bieden politie-eenheden, gemeentes en de overheid geen informatie aan mensen over wat ze kunnen verwachten op een traumalocatie en welke middelen of vergoedingen er beschikbaar zijn voor de forensische schoonmaak.
Totdat aanbeveling 1 is uitgevoerd, is het bieden van uitgebreide informatie aan het publiek een minimale inspanning die de overheid onmiddellijk kan leveren om één aspect van de logistieke last waarmee slachtoffers en nabestaanden worden geconfronteerd bij het schoonmaken van traumalocaties te verlichten.
Deze optie kan als volgt worden gerealiseerd:
Het opstellen en verspreiden van een uitgebreide bron voor het publiek op een door de overheid goedgekeurde website, die het publiek informeert over gerenommeerde dienstverleners op het gebied van forensische schoonmaak. Tevens kan er een lijst worden opgesteld van gecertificeerde bedrijven die forensische schoonmaakdiensten aanbieden welke wordt overhandigd door politiemensen aan nabestaanden of slachtoffers.
(Like ons op Facebook en deel s.v.p. dit artikel via social media zodat je anderen hiermee kunt informeren.)
Over Frisse Kater B.V.
FRISSE KATER is opgericht in september 2014 en gespecialiseerd in het reinigen van extreme & uitzonderlijke situaties. Wij opereren landelijk en zijn 24/7, 365 dagen per jaar inzetbaar. De resultaten van ons werk zijn meer dan indrukwekkend. In tegenstelling tot andere reinigingsbedrijven houden wij ons (bijna) uitsluitend bezig met de reiniging van extreme & uitzonderlijke situaties. Hierin zijn wij beslist uniek in Nederland. Door deze specialisatie kunnen wij onze klanten compleet ontzorgen, en de persoonlijke aandacht geven die zij verdienen. Onze dienstverlening is altijd persoonlijk, met een ongeëvenaarde standaard van kwaliteit en service.